Kaszel jest jednym z takich objawów, które często przytrafiają się nam w codziennym życiu. Zazwyczaj pacjenci w pierwszej kolejności próbują pomóc sobie sami. Często też, zanim wybiorą się do lekarza, trafiają do apteki. Ważne jest zatem prawidłowe rozpoznanie przyczyny i rodzaju kaszlu, tak aby podjęte działania przyniosły pożądany skutek. Rozprawmy się w takim razie z niektórymi mitami i przytoczmy ważne w naszych prozdrowotnych decyzjach fakty tak, aby dojść do zdrowia.
Czy każde kaszlnięcie jest związane z chorobą lub infekcją?
Nie. Kaszel jest odruchem obronnym organizmu i służy usunięciu z dróg oddechowych substancji drażniących, drobinek, które nie powinny się tam znajdować. Może powstać też w wyniku wysuszenia i osłabienia śluzówek. Jeśli więc pojawia się on czasami w niejasnych okolicznościach, to rozejrzyjmy się wokół siebie. Być może pracujemy w pomieszczeniach ze zbyt mocno chłodzącą klimatyzacją, źle wietrzonych. Być może pracujemy w pomieszczeniach pełnych kurzu lub pyłu. Może też przebywamy w pomieszczeniach zanieczyszczonych dymem papierosowym lub sami palimy papierosy. Po usunięciu przyczyny ataki kaszlu powinny ustać.
Czy jeśli kaszlemy, wystarczą nam ziołowe pastylki, syropy lub herbatki na kaszel?
Czasami tak. Wszystko zależy od przyczyny i nasilenia kaszlu. Nie sposób nie docenić działania ziół osłaniających i gojących śluzówki górnych dróg oddechowych – mogą one złagodzić wpływ czynników drażniących czy infekcyjnych na śluzówkę. Wiele ziół wspomagających odkrztuszanie i nawilżających ułatwi oczyszczenie oskrzeli w kaszlu mokrym. Jednak czasem to działanie może być zbyt słabe i trzeba będzie sięgnąć po leki. Nie zmienia to faktu, że zioła bywają bardzo dobrym wsparciem.
Czy miód hamuje kaszel?
Tak. W badaniach nad efektami podawania miodu w przypadku kaszlu infekcyjnego stwierdzono, że podawanie go wieczorem zmniejszało odruch kaszlu i poprawiało sen. Miód był mocniejszy niż placebo, lek difenhydramina oraz brak interwencji. Siłę działania miodu porównywano do siły działania leku przeciwkaszlowego dekstrometorfanu. Pamiętajmy tylko, że nie rekomenduje się miodu niemowlętom ze względu na możliwość wystąpienia botulizmu niemowlęcego – zatrucia jadem kiełbasianym produkowanym przez bakterie Clostridium botulinum. Tak mała ilość, niezagrażająca dorosłym, może być niebezpieczna dla dzieci do pierwszego roku życia.
Czy z każdym kaszlem musimy od razu iść do lekarza?
Niekoniecznie od razu. Na początku możemy spróbować pomóc sobie sami lub z pomocą farmaceuty w aptece. Dobrać syrop, nawilżające śluzówki zioła. Odpocząć i dać układowi odpornościowemu zwalczyć infekcję. Jednak gdy kaszel jest bardzo uciążliwy, a objawy nie ustępują, trzeba zwrócić się po fachową pomoc diagnostyczną i leczenie. Z całą pewnością za to jak najszybciej o ocenę stanu zdrowia prosimy lekarza w przypadku kaszlu u niemowląt i małych dzieci.
Czy kaszel to przede wszystkim choroba infekcyjna?
Nie. Kaszel może się pojawiać w innych schorzeniach. Są to między innymi alergia, astma oskrzelowa, mukowiscydoza czy też refluks żołądkowo-przełykowy. Kaszel w trakcie i po jedzeniu może też wiązać się z aspiracją pokarmu do dróg oddechowych. Istnieje także kaszel nawykowy psychogenny, szczególnie u dzieci. Należy też wspomnieć o tym, że skutkiem ubocznym zażywania niektórych leków jest kaszel – pacjenci powinni być powiadomieni przez lekarza, że taki efekt uboczny może się pojawić. Dlatego jeśli nasze objawy są nietypowe, zapytajmy o poradę fachowca.
Czy jeśli po leczeniu infekcji nadal kaszlę, to znaczy, że choroba jest niedoleczona?
Niekoniecznie. Trzeba oczywiście zwrócić się z tym problemem do lekarza, jednak czasami po poważnej infekcji zostaje z nami przez dłuższy czas problem nadreaktywności oskrzeli. Mimo braku czynników zewnętrznych, takich jak wirusy czy bakterie, osłabiona śluzówka górnych dróg oddechowych jest bardziej podatna na wzbudzenie odruchu kaszlowego np. przy zmianie temperatury (wejście z chłodnego środowiska zewnętrznego do ciepłego wnętrza) czy przebywaniu w zbyt suchym lub zakurzonym pomieszczeniu.
Czasem przedłużający się kaszel jest wynikiem ciągle trwającego stanu zapalnego górnych dróg oddechowych i drażniącego działania spływającej do dolnych dróg oddechowych wydzieliny.
Kaszel po infekcjach wirusowych może utrzymywać się do 8 tygodni, bakteryjnych do 3 miesięcy, a po przebyciu krztuśca nawet do pół roku. Lekarz doradzi nam najlepsze w tym wypadku działanie lub leki – jeśli będą konieczne.
Czy wybór syropu na kaszel jest obojętny?
Nie. Wybór syropu jest uzależniony między innymi od rodzaju kaszlu. Jeśli kaszel jest suchy, to będziemy starali się hamować ten męczący, a niepotrzebny odruch, sięgając po syrop przeciwkaszlowy. Jeśli kaszel jest mokry, wtedy będziemy wspierać się środkiem leczniczym ułatwiającym odkrztuszanie zalegającej wydzieliny, żeby łatwiej oczyścić drzewo oskrzelowe.
Czy zawsze mogę stosować syrop przeciwkaszlowy?
Nie. Syrop przeciwkaszlowy nie będzie dobrym wyborem przy kaszlu produktywnym, czyli mokrym. Zahamowanie odruchu kaszlu zwiększyłoby ilość wydzieliny w drogach oddechowych, co mogłoby się przyczynić do pogłębienia objawów choroby. Po syrop przeciwkaszlowy sięgamy, gdy męczy nas suchy kaszel, który trudno odkrztusić. Natomiast w przypadku kaszlu mokrego sięgnąć należy po syrop wykrztuśny.
Czy pora picia syropu na kaszel w ciągu dnia jest obojętna?
Nie. Syropy działające wykrztuśnie i rozrzedzające wydzielinę nie powinny być stosowane na noc. Będą one bowiem wzmagać odruch kaszlowy, co może nam zakłócić spokojny sen i spowodować duszności. Syropy przeciwkaszlowe nie mają tego typu ograniczeń. Można, a przy kaszlu nocnym wręcz jest to wskazane, stosować je także wieczorem.
Czy suchy kaszel zawsze powinien być hamowany?
Nie. Zazwyczaj infekcja ma charakter ustępujący i kaszel zniknie bez interwencji. Jednak są takie sytuacje, gdy nasilenie kaszlu mocno wyczerpuje chorego, zakłóca sen, powoduje niepotrzebny ból. Takie zmęczenie sprawia, że faza zdrowienia może się wydłużyć i złagodzenie kaszlu przyspiesza powrót do zdrowia.
Opracowanie: mgr farm. Marta Koziarska
Bibliografia
- Bryl M., Rekomendacje postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w kaszlu u dzieci dla lekarzy POZ, https://www.termedia.pl/poz/Rekomendacje-postepowania-diagnostyczno-terapeutycznego-w-kaszlu-u-dzieci-dla-lekarzy-POZ,25253.html [dostęp: 21.09.23].
- Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J., Fitoterapia i leki roślinne, PZWL, 2007.
- Goldman R.D., Honey for treatment of cough in children, Canadian Family Physician, 2014.
- Hryniewicz W., Albrecht P., Radzikowski A., Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego, Ministerstwo Zdrowia – Narodowy Program Ochrony Antybiotyków, 2016.
